Μια διδακτική ιστορία!
Η οικογένειά Φωκά, που έμελλε να γράψει την δική της ιστορία στην αγορά της Θεσσαλονίκης ήρθε στην Ελλάδα το 1930, διωγμένη από το Βατούμ της σημερινής Γεωργίας. «Εκεί ο πατέρας μας έκανε εμπόριο ψιλικών» θυμάται ο κύριος Λέανδρος Φωκάς. Το μικρόβιο του εμπορίου πέρασε και στους τρεις γιους της οικογένειας, τον Απόστολο, τον Οδυσσέα και τον Λέανδρο. Ο πατέρας προσβάλλεται από φυματίωση και μέσα στην κατοχή, το 1942, πεθαίνει η μητέρα τους σε νεαρή ηλικία. Τα τρία παιδιά αναγκάζονται να βγουν στο μεροκάματο. Με τάβλες γεμάτες ψιλολόγια κάνουν τα πρώτα τους εμπορικά βήματα, στη γωνία Βενιζέλου με Σπανδωνή. «Πουλούσαμε φανέλες, κάλτσες… Αργότερα μας έδιωξε ο δήμος και νοικιάσαμε ένα μέρος στη Στοά Σαούλ, όπου στήσαμε το καροτσάκι μας και πουλούσαμε κάλτσες νάιλον, αμερικάνικες». Λίγα μέτρα παραπέρα, γωνία Ερμού και Βενιζέλου, λειτουργούσε από το 1936 το κατάστημα Βεργόπουλος. Το 1957, οι αδελφοί Φωκά κατάφεραν να γίνουν μέτοχοι στου Βεργόπουλου- «τότε ήταν πέντε, έξι τέτοια καταστήματα όλα κι όλα που πουλούσαν ένδυση, Καραδήμος και Σταμούλης, Αθηναϊκή Αγορά…» Λίγο αργότερα όταν αποσύρθηκε από την ενεργό δράση ο ιδρυτής της επιχείρησης, την εξαγόρασαν και άλλαξαν την επωνυμία σε «Φωκάς». «Από το μαγαζί μας πέρασαν όλοι, το Α και το Ω της κοινωνίας. Δουλεύαμε καλά. Στην Ελλάδα έχουμε τέσσερις εποχές, και οι τέσσερις εποχές έχουν καταναλωτάς» λέει, σκεπτόμενος πάντα εμπορικά. Το 1974 η εταιρία μετονομάζεται σε Οδυσσεύς Φωκάς Α.Ε, προς τιμήν του πρόωρα χαμένου συνιδρυτή της, που σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό ατύχημα.ΕΚΤΙΣΕ ΤΟ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΤΣΙΜΙΣΚΗ
Την ίδια χρονιά, το 1974, αρχίζει η κατασκευή του δεύτερου πολυκαταστήματος, στην Τσιμισκή 48-50, εκεί όπου παλιότερα λειτουργούσε ο κινηματογράφος Τιτάνια. Ο εργολάβος που είχε αναλάβει την αντιπαροχή από την μονή Αγίας Θεοδώρας, είχε παρατήσει την οικοδομή στα μπετά και το κτίριο ολοκληρώθηκε με έξοδα της εταιρείας «Φωκάς». «Δεν μας το δίναν, δεν θέλαν (σ.σ. η μονή). Τελικά, μετά από τρεις διαγωνισμούς, το πήραμε, με ενοίκιο 200.000 δρχ., πέρα από ό,τι ξοδέψουμε για το χτίσιμο του κτιρίου». Αρχικά κτίστηκε υπόγειο, ισόγειο και ημιόροφος και μετά από κάποια χρόνια, όταν η μονή θέλησε να κτίσει και τον «αέρα» της οικοδομής, ανεγέρθηκαν και οι υπόλοιποι όροφοι και πάλι από την «Φωκάς». «Θέλαν να το δώσουν αντιπαροχή για να γίνουν γραφεία και διαμερίσματα. Τους λέω, ότι ‘’θα χάσετε ένα μερίδιο, θα ‘ρθει ένας τρίτος να κάνει κουμάντο και στο τέλος δεν θα μείνει για σας τίποτα’’. Στη δημοπρασία έδωσα την καλύτερη προσφορά, και κτίζοντάς το επέμεινα πάλι, να το κάνουμε ένα ενιαίο ακίνητο». Σαράντα χρόνια μετά, ο «Φωκάς» καλείται να εγκαταλείψει το κτίριο που έκτισε, λόγω οφειλομένων μισθωμάτων προς τη μονή Αγίας Θεοδώρας. Στις 3 Νοεμβρίου θα ανοίξουν οι φάκελοι των προσφορών, για να εγκατασταθεί ο νέος ενοικιαστής.
ΔΕΝ ΜΕ ΠΙΚΡΑΙΝΕΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ,
ΑΛΛΑ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟ ΤΗΣ
Έχοντας κάνει δεκάδες δωρεές, μεταξύ των οποίων και για την ολοκλήρωση δύο πτερύγων της μονής αγίας Θεοδώρας, τον ρωτούμε αν αυτή η στάση της Εκκλησίας τον πικραίνει (σ.σ. η συνέντευξη έγινε μερικές ημέρες αφότου κοινοποιήθηκε η έξωση). «Η Εκκλησία δεν με πικραίνει, οι άνθρωποί της με πικραίνουν» λέει.
Τον ρωτάμε για την πιο δύσκολη στιγμή όλα αυτά τα χρόνια. «Η έλλειψη των αδελφών μου» απαντά χωρίς δεύτερη σκέψη. «Όλα τα άλλα προβλήματα ξεπερνιούνται». Πως ένιωσε όταν, λόγω της κρίσης, έκλεισε το πρώτο κατάστημα «Φωκάς», στην Ερμού και Βενιζέλου; Ήταν κι αυτό μια απώλεια; «Συγκινήθηκα βέβαια, αλλά ο Θεός μου δίνει δύναμη και αντέχω. Και σήμερα, στην περίπτωση αυτή δοξάζω το Θεό που μου δίνει δύναμη και αντέχω». Μιλώντας για τους διοικούντες τη μονή λέει: «Θα πρέπει να ξυπνήσουν, γιατί κοιμούνται, να συνέλθουν, να δουν τη διαδοχή τους, τι παράδειγμα δίνουν σε τόσους ιερείς, στη νεολαία. Γιατί κι όλος ο κόσμος θα τους κατηγορήσει, δεν είναι κρίμα; Τόσοι εργαζόμενοι, προμηθευτές… πάνω από 2000 ανθρώπους καταστρέφουν».
Τι έφταιξε και έφτασε η επιχείρηση «Φωκάς» σε αυτή τη δύσκολη θέση; «Κάναμε ένα άνοιγμα πιστεύοντας ότι θα πάμε καλά. Άλλαξαν οι όροι, άλλαξε η εποχή, άλλαξαν όλα από τη μια μέρα στην άλλη. Όλοι οι συνάδελφοί μας δυσκολεύονται».
Έχοντας ζήσει την προσφυγιά, την κατοχή και τα δύσκολα χρόνια της δεκαετίας του ’50 πιστεύει ότι σήμερα η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη. «Γιατί δεν υπάρχει σκέψη, απόφαση, ενέργεια. Λείπει η σκέψις για το τι θα κάνουν, κανείς δεν τολμά να πάρει απόφαση. Αυτό θα αργήσει να φύγει από πάνω μας. Εμείς ξεκινούσαμε επί πιστώσει, χωρίς κεφάλαιο. Σήμερα δεν πιστώνει κανείς κανέναν και δεν αποφασίζει κανείς να αναλάβει μια ενέργεια». Από τότε που άρχισε να δουλεύει μέχρι σήμερα η εικόνα της αγοράς έχει αλλάξει εντελώς. Σε τι διαφέρει ο σημερινός έμπορος από τον παλιό; «τότε ήταν όλα δύσκολα. Υπήρχε μια βάση των γονέων για να προχωρήσουν τα παιδιά σε εργασία αλλά σήμερα χάθηκε. Η αγορά έχει μαραζώσει. Στεναχωριέμαι που τα βλέπω…»
«ΖΟΥΣΑΜΕ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΟΛΟ»
«Έτσι μάθαμε από τους γονείς και τον παππού μας» μου λέει, όταν τον ρωτώ για το πλήθος των δωρεών που έκανε στην πόλη. «Το 1966 παραχωρήσαμε στην εκκλησία 220τμ σε μια πολυκατοικία, για να γίνει κέντρο ψυχαγωγίας για τα παιδιά». Τη δεκαετία του ’70 ο Απόστολος και ο Λέανδρος Φωκάς αποφασίζουν να κτίσουν ένα πρότυπο σχολείο στην Ξηροκρήνη, στην πρώτη γειτονιά της οικογένειας, εις μνήμην του αδελφού τους, Οδυσσέα. «Θέλαμε να κάνουμε κεραμοσκεπή για να μην τρώει το σχολείο ο ήλιος και η υγρασία, αλλά ο διευθυντής εδώ δεν μας άφηνε, έλεγε ότι πρέπει να γίνει πλάκα. Πήγαμε στον υπουργό Παιδείας για να το καταφέρουμε. Από τότε όλα τα σχολεία γίνονται με κεραμοσκεπή, γιατί είδαν ότι οι δαπάνες συντήρησης μειώθηκαν πολύ». Στη μεγάλη λίστα των δωρεών προστέθηκαν 12 παιδικές χαρές στη Θεσσαλονίκη, ένας παιδικός σταθμός στον Εύοσμο, ένα σπίτι στο παιδικό χωριό Φιλύρου, ένας ναός στην Τορώνη Χαλκιδικής. Το καμάρι του κυρίου Λέανδρου Φωκά είναι ένα πρότυπο παιδιατρικό κέντρο στο Ιπποκράτειο, για παιδιά με ειδικές ανάγκες, όπου εξετάζοντα 6.000-7.000 παιδιά το χρόνο- «όμοιό του δεν υπάρχει στην Ελλάδα». Ως επιχειρηματίας σκέφτηκε ποτέ ότι αυτά ήταν «πεταμένα λεφτά;». «Δεν ήταν πεταμένα, γιατί αξιοποιήθηκαν. Δεν ζούσαμε μόνο για μας, ζούσαμε για το σύνολο».
Η «ΜΙΣ ΦΩΚΑ», ΤΑ ΠΡΟΞΕΝΙΑ
ΚΑΙ ΤΟ ΠΟΥΛΜΑΝ ΓΙΑ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ
Κάποτε το να δουλεύεις στου «Φωκά» ήταν σαν να δουλεύεις στο δημόσιο, λεν οι παλαιότερες εργαζόμενες, θέλοντας να δείξουν το πόσο καλές ήταν οι συνθήκες εργασίας. «Αν χρειαζόμασταν χρήματα, δεν παίρναμε δάνειο από τράπεζα, μας έδινε ο Φωκάς, χωρίς συμφωνητικό και χωρίς τόκο και τα κρατούσε λίγα λίγα από το μισθό μας. Κάθε μήνα είχαμε μπόνους πωλητή, μας έδιναν δωροεπιταγές στη γιορτή μας και δώρα τα Χριστούγεννα, διοργάνωνε παιδικές γιορτές για τα παιδιά μας…» αναφέρουν. Βουρκώνουν όταν θυμούνται τον κύριο Λέανδρο να ρωτάει για τα προβλήματα κάθε εργαζόμενης, να στέκεται σαν πατέρας δίπλα τους αν ήταν χήρες ή χωρισμένες με παιδιά… Μια κοπέλα που αντιμετώπισε σοβαρό πρόβλημα υγείας νοσηλεύτηκε με την οικονομική βοήθεια της επιχείρησης στην Αγγλία και αν και δεν μπορούσε πια να εργαστεί συνέχιζε να πληρώνεται για 15 χρόνια. «Δύο φορές παραιτήθηκα για να γίνω μητέρα και για να μεγαλώσω τα δύο παιδιά μου και τις δύο φορές επέστρεψα και επαναπροσλήφθηκα κανονικά» λέει η υπάλληλος του ομίλου, Κυριακή Τσολοζίδου. «Όταν έμεινα άνεργη στα 45 μου φοβήθηκα ότι δεν θα βρω δουλειά, με προσέλαβε την ίδια μέρα» λέει η κ. Μαρία Τσαπακίδου. Πολλά ζευγάρια γνωρίστηκαν στου Φωκά, συχνά μάλιστα το «προξενειό» το έκανε ο ίδιος ο κύριος Λέανδρος. Η επιχείρηση φρόντιζε και για τη διασκέδαση του προσωπικού. Την πρωτοχρονιά έκοβαν την πίτα σε διάφορα ξενοδοχεία της πόλης, έκαναν χορούς, κληρώσεις, κ.α. Τα μεσημέρια του Ιουλίου, που η αγορά ήταν κλειστή, ο «Φωκάς» έβαζε λεωφορείο για να την πλαζ του ΕΟΤ στην Αγία Τριάδα, ενώ τις Κυριακές η παρέα πήγαινε μέχρι τη Χανιώτη. «Μαζί μας ερχόταν συχνά και ο κ. Λέανδρος και η σύζυγος του» θυμάται η κυρία Ισμήμη, μια από τις πιο παλιές υπαλλήλους της επιχείρησης. «Μέχρι και καλλιστεία ‘’Μις Φωκάς’’ κάναμε και το δώρο ήταν είτε ένα ταξίδι, ή κάποιο μπόνους. Νοιώθαμε σαν μια οικογένεια, όλα αυτά τα χρόνια» προσθέτει. Το ίδιο θα πεί και ο κύριος Λέανδρος Φωκάς: «Είχαμε μεγάλη αγάπη»
(Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο τεύχος Νοεμβρίου του περιοδικού “Επιλογές” που κυκλοφόρησε στις 25/10/2013